موزه میراث روستایی، رشت
◉ درباره: موزه میراث روستایی گیلان در زمینی به مساحت حدود 200 هکتار در پارک جنگلی سراوان، واقع در کیلومتر 18 جاده رشت- تهران قرار دارد فکر تاسیس این موزه پس از زمین لرزه خرداد 1369 گیلان که روند تخریب بناهای سنتی را تندتر کرد، پیدا شد، اما فاز مطالعات مقدماتی آن از اوایل سال 1381 آغاز گردید.
در اردیبهشت 1384 اولین کارگاه این طرح (حوزه فهرنگی و معماری جلگه شرق گیلان) با حضور مقامات کشوری و استانی و تعدادی از کارشناسان و مشاوران داخلی و خارجی، راه اندازی شد. برپایه مطالعات مردم شناسی و معماری 9 حوزه فرهنگی و معماری در گیلان شناسایی و برای هریک از آنها مکان ویژهای در محل موزه در نظر گرفته شده است. تاکنون 6 مجموعه مسکونی شامل 27 سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری در گیلان شناسایی و برای هر یک از آنها مکان ویژهای در محل موزه در نظر گرفته شده است. تاکنون 6 مجموعه مسکونی شامل 27 سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه شرقی گیلان در محل موزه بازسازی شده است. مجموعههای دیگر نیز در آینده نزدیک بازسازی خواهند شد. در سایت موزه 2 مجموعه مهمانپذیر هر یک به ظرفیت 150 واحد 3 تا 5 نفره طراحی شده است. این مجموعهها با بهره گیری از معماری روستایی گیلان و با استفاده از مصالح بادوام و جدید ساخته خواهند شد.
در طراحی سایت محلهای جداگانه برای نمایشها و بازیهای سنتی، پرورش گیاهان دارویی و درختان بومی، بازار روز، کارگاه صنایع دستی، مزارع برنج و باغات چای، معماری روستایی ملل، پارک بازی کودکان، چایخانهها و رستورانهای سنتی، اردوگاه تفریحی و پژوهشکده معماری و مردم شناسی ایجاد شده است. معماری روستایی گیلان به دلیل تنوع اقلیمی (ییلاقی، کوهپایه ای، جنگلی،جلگه ای) رنگارنگی فرهنگی و همزیستی اقوام گوناگون (گیلک، تالش، ترک، گالش، کرد) جلوههای متنوع، هریک هماهنگ باطبیعت مناطق و نیازهای ساکنان آن، دارد. شناختن و شناساندن دانش نانوشته و رمز و رازهای ناگفته انواع این معماری نشان خواهد داد که ساکنان روستاهای گیلان در طول تاریخ چگونه «اهل سرزمین خود» بوده اند. بیتردید بازسازی 27 سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه شرق گیلان، خود نمایشگاهی باشکوه، زنده و چشم نواز است. با این همه برای نشان دادن دستاوردهای این پروژه بزرگ که در نوع خود برای اولینبار در خاورمیانه به اجرا درآمده است. نمایشگاهی از عکسها و نقشههای معماری خانههای روستایی گیلان در محل موزه دایر است. در این نمایشگاه ویژگیهای خانههای انتخاب شده، شیوههای واچینی و حمل و نقل اجزای ابنیه و مراحل دوباره چینی آنها به نمایش گذاشته شده است. درباره هریک از مجموعههای مسکونی منتخب، پژوهشهای گسترده مردم-شناسی توسط کارشناسان طرح انجام میشود. در این پژوهش ها: شیوه زندگی، آداب و سنن هر یک از حوزههای فرهنگی گیلان، کاربری بخش-های گوناگون هر بنا، ابزار و اثاث و دیگر ملزومات زندگی روستایی، روش سنتی زراعت، باغداری، پرورش دام، طیور، نوعانداری و… به دقت ثبت و ضبط میشود. کوشیده ایم تا در فضای خانهها و محوطه موزه گوشههایی از این فرهنگ رنگارنگ و غنی را نشان دهیم. سفره گیلانی، هماهنگی با طبیعت آن، سرسبز، متنوع و انباشته از طبیعیترین محصولات کشاورزی، فرآوردههای دامی و … است. برنج غذای اصلی گیلانیان است، اما درکنار آن نواع سبزی، تخم مرغ، لبنیات، گوشت پرندگان شکاری، انواع ماهیان رودخانهای و دریایی و… سفره گیلان را پربار میکند.
نان نیز اگرچه غذای دوم مردم گیلان است، در مناطق مختلف با ترکیبات گوناگونی از قبیل: آرد گندم، آرد برنج، تخم مرغ، کدو، شیر، شکر و دیگر افزودنیهای طبیعی، گونههای فراوان دارد. عرضه برخی از غذاها و تنقلات خاص گیلان جزء برنامههای موزه است. پوشاک روستاییان گیلان در عین تنوع گونه ها، غالباً رنگهای شاد، چشم نواز و هماهنگ با طبیعت زیبای این منطقه دارد. پوشاک مردان و زنان روستایی هم شاد است، هم راحت و مناسب برای انجام انواع فعالیت و هم در عین پوششی کامل و متناسب با اعتقادات مذهبی مردم گیلان. کارشناسان موزه، نمایشها وبازیهای خاص یا بومی شده گیلان را طی پژوهشی مفصل جمع آوری و ثبت کرده ند. اجرای لافندبازی، کشتی گیله مردی و موسیقی محلی برای حفظ و احیای آنها از برنامههای این موزه است. کارشناسان موزه از آغاز کار تاکنون، تعداد قابل توجهی از ابزار کشاورزی، تزئینات خانهها و دیگر وسایل مورد استفاده روستاییان را جمع آوری کرده اند. نمایش این اشیاء که بسیاری از آنها را اهالی روستاها به موزه اهد ا کرده اند، بازدیدکنندگان را با جلوههای گوناگونی از هنرو زندگی روستایی آشنا میکند.
⚙ منبع: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی / https://www.visitiran.ir
