قلعه رودخان، فومن
◉ درباره: دژ رودخان یا قلعه حسامی نام قلعهای است متعلق به دوره امپراتوری ساسانی که بر فراز ارتفاعات جنگلی شهرستان فومن در روستای رودخان ساخته شده و 2٫6 هکتار مساحت و 65 برج و بارو و دیواری به طول 1500 متر دارد. دژ رودخان در 30 کیلومتری شهر فومن است. برخی کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله اعراب مسلمان به ایران دانستهاند.
نام بومی و گیلکی این قلعه، “رۊخان ٚ قلعه” میباشد و در زبان تالشی هم به رۊخۆنۀ قۀلۀ معروف است. نام قلعه رودخان، مترادف فارسی نام گیلکی قلعه است. چون این قلعهٔ تاریخی درکنار رودخانه، بنا شدهاست؛ آن را قلعه رودخانهای نامیدهاند. این قلعه در دورههای گوناگون به نامهای قلعهٔ هزار پله، حسامی، سکسار، سگسار و سگسال نیز خوانده شدهاست.
این قلعه با 2٫6 هکتار مساحت بر فراز ارتفاعات روستای رودخان قرار دارد. دیوار قلعه 1500 متر طول دارد و در آن 65 برج و بارو قرارگرفتهاست. فاصله مستقیم قلعه تا شهر ماکلوان 25 کیلومتر، تا ماسوله 45 کیلومتر و تا شفت 20 کیلومتر است. اما از مسیر اصلی و آسفالته مسافت قلعه تا فومن 25 کیلومتر، تا ماکلوان تقریباً 35 کیلومتر و تا ماسوله 60 کیلومتر است. این قلعه در ارتفاعی بین 665 تا 715 متر ارتفاع از سطح دریا واقع شده و درکنار آن رودی با همین نام جاری است.
این قلعه بدون شک یکی از بزرگترین و شکست ناپذیرترین قلعههای تاریخ ایران باستان بوده است اما متاسفانه فقط 10 درصد بنا مرمت شده و باقی با بیکفایتی مسئولین با توجه به درامد سالانه 500 هزار دلاری تجدید بنا نشده است.
ُاین دژ با ارزش تاریخی که دارد بنابر ساختار، معماری و ویژگیهای استراتژیکی و رزمی، در 30 مرداد 1354 خورشیدی، به شماره 3/1549 در فهرست آثار تاریخی و ملی ثبت شد.
اکثر کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله عربها به ایران دانستهاند. در دورهٔ سلجوقیان این قلعه تجدید بنا شده و از پایگاههای مبارزاتی اسماعیلیان الموت بودهاست.
بر روی کتیبه سردر ورودی قلعه که اکنون در موزهٔ گنجینهٔ رشت نگهداری میشود، درج شده که این قلعه در سال 918 تا 921 هجری قمری برای سلطان حسامالدین تجدید بنا شدهاست. امیره حسام الدین دباج فومنی (مظفرالسلطان)، فرمانروای بیهپس اولین قدرت منطقهای بود که از اطاعت از صفویان سرپیچی کرد و قلعه رود خان را بازسازی کرد تا از آنجا به مقاومت بپردازد او سپاه صفویان را دچار دردسرهای بسیاری در قلعه رودخان کرد و شکست سختی به سپاه انگلیسیها وارد نمود ولی سپس موفقیتی بهدست نیاورد و به دربند گریخت و نهایتاً دستگیر و در تبریز اعدام شد.
⚙ منبع: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی / https://www.visitiran.ir
